Weet jij hoe je hersenen werken? Breinprofessor Margriet Sitskoorn sprak tijdens het seminar ‘Nooit meer te druk’ over snelle en langzame informatieverwerking, aandacht en afleiding. Margriet laat je weerstand voelen, lokt je uit je comfortzone en dat voelt ongemakkelijk. Maar dat móet gebeuren als je wilt ontwikkelen en groeien. Ga aan de slag met deze vijf inzichten.

1. Zorg dat je doelen en tijdsbesteding matchen

Margriet zet je op scherp met een wake-up call. Ze vraagt je om jouw top 3 persoonlijke doelen te bepalen. Maak daarna een top 3 van de zaken waar je de meeste tijd aan besteedt. Margriet: “Leg die twee rijtjes naast elkaar. Als je weet wat jouw belangrijkste doelen in het leven zijn en je besteedt daar niet de meeste tijd aan, dan is er iets vreemd aan de hand.”

2. Word geen cognitieve vrek

De informatieverwerking van je hersenen sluit niet altijd aan op de wereld van vandaag. Vroeger – in minder informatiecomplexe tijden – hielp snelle informatieverwerking om te overleven. Margriet: "We zijn cognitieve vrekken. Dat heeft een reden: we hebben luie hersenen. Als je denkt dat je iets al eerder hebt gezien en meteen begrijpt, dan ga je voor het snelle antwoord. Dat gebeurt in de huidige informatievoorziening voortdurend. Er wordt een beroep gedaan op jouw intuïtie.”

Margriet legt de twee soorten systemen om informatie te verwerken uit: het langzame en het snelle systeem. “Als onze hersenen de kans krijgen om het snelle systeem in te zetten, zullen ze dat altijd doen. Het gevaar van snelle informatieverwerking lijkt op een hersenhack. Bij een hersenhack zet iemand door middel van informatie jouw hersenen in een bepaalde stand, waardoor je doet wat goed is voor de ander. Niet voor jezelf. Dat noemen we manipuleren. Vandaag de dag moeten we eigenlijk veel vaker het langzame systeem inzetten, maar dat kost energie.”

3. Reguleer jouw aandacht

Margriet roept je op om meer controle te krijgen over de informatie die je binnen krijgt. Elke keer als je een ‘ping’, een ‘piep’ of trilling hoort of voelt, dan wordt jouw stresssysteem geactiveerd. Die zet je in de stand om te vechten of te vluchten. Margriet: "Dat gebeurde vroeger misschien tienmaal per dag. Tegenwoordig gebeurt dat wel tweehonderd keer per dag. Dat is het verslavende aan de mobiele telefoon. (…) Je hebt het niet te druk omdat je zo ontzettend veel zinvols en leuks te doen hebt in de wereld, je hebt het te druk omdat je geen prioriteiten stelt. Omdat jouw aandacht gereguleerd wordt door anderen. Omdat je waarschijnlijk toch ook een beetje verslaafd bent aan dingen die je niet veel brengen.” 

4. Blijf alert

Het beloning- en genotsysteem in jouw hersenen is evolutionair gezien een enorm oud systeem. Dat systeem beïnvloedt jouw keuzes dagelijks. Hoe merk je dat? Margriet: "Dit systeem zorgt ervoor dat je regelmatig op korte termijn beslissingen maakt die je misschien beter had kunnen laten. Stel, je wordt blootgesteld aan vet, zout of suiker. Dan wordt jouw systeem geprikkeld en zegt: moet je doen. De volgende keer als je heel hard voelt ‘moet ik doen, moet ik nu doen’, is het verstandig om even een stapje terug te nemen, tien seconden te denken en na te gaan of het wel zo’n goed idee is."

5. Ontwikkel nieuwe vaardigheden en verwerkingsmechanismen

Hoe voorkom je een hersenhack? Margriet: “De combinatie van onvoldoende vaardigheden, oude verwerkingsmechanismen in de hersenen en de informatievoorziening van deze tijd beïnvloedt ons handelen. Zaken die buiten onze controle liggen, hebben een grote impact op ons brein. Dat draagt niet direct bij aan ons geluk, onze gezondheid en onze doelen. We moeten nieuwe vaardigheden en verwerkingsmechanismen in de hersenen ontwikkelen. Zoals open-mindedness, nieuwsgierig zijn en slow-thinking. We moeten onze aandacht trainen en we moeten naar een andere inrichting van informatievoorziening. (…) We worden de homo sapiens genoemd - de wijze mens - maar met die wijsheid valt het best wel mee. Zeker als we door blijven gaan met onkruid plaatsen in onze hersenen. Eigenlijk zijn wij de homo prospectus - de mens die de toekomst kan zien, maar ook gezamenlijk kan bewerkstelligen."

Over Margriet Sitskoorn

Margriet Sitskoorn is neuropsycholoog en hoogleraar Klinische Neuropsychologie aan de Universiteit van Tilburg. Zij is wellicht de bekendste breindeskundige van Nederland. Haar bekendheid dankt ze aan bestsellers zoals 'Het maakbare brein' en haar vele tv-optredens in populair-wetenschappelijke programma's. In haar boek ‘IK2’ ontdek je hoe je het volledige potentieel uit jezelf kunt halen. Haar nieuwe boek ‘HersenHack’ is in 2019 verschenen. In ‘HersenHack’ laat ze zien hoe je hersenen te hacken zijn én hoe je je hiertegen kunt wapenen.